ایرانیان مقیم آمریکا یکی از گروه‌های مهاجر به ایالات متحده آمریکا هستند.
جمعیت
آمار رسمی جمعیت ایرانیان آمریکا در همه پرسی سال ۲۰۰۰ میلادی بیش از ۳۷۰ هزار نفر بود. این تعداد شامل افرادی است که داوطلبانه خود را «ایرانی» (یا ایرانی‌تبار) معرفی کردند. اما در سر شماری رسمی سال ۲۰۱۰ آمریکا این رقم به ۲۸۹٬۴۶۵ نفر کاهش پیدا کرد.
اما گفته میشود دفتر حافظ منافع ایران در آمریکا در واشینگتن، دی.سی. مدعی است که ۹۰۰٬۰۰۰ پرونده گذرنامه ایرانی از ایرانیان آمریکا در اختیار دارد. شورای ملی ایرانیان آمریکا معتقد است که جمعیت ایرانی-آمریکایی‌ها بیش از دو میلیون نفر است.
برخی گزارش‌ها جمعیت ایرانیان در جنوب کالیفرنیا را به تنهایی تا نیم میلیون نفر گزارش کرده‌اند. یک مطالعه غیررسمی در مؤسسه فناوری ماساچوست نیز این تعداد را در جنوب کالیفرنیا ۶۰۰٬۰۰۰ نفر ذکر کرده‌است. در حالیکه آمارهای رسمی، تعداد ایرانیان در کل ایالت کالیفرنیا را کمتر از ۱۶۰ هزار نفر عنوان کرده‌است.
صحت هیچ‌یک از این تخمین‌ها به‌طور رسمی و اصولی تأیید نشده‌است.
پیشینه
ایرانیان سال‌های زیادی است که در جامعه آمریکا حضور دارند. بطوریکه نخستین ایرانی که رسماً تابعیت ایالات متحده آمریکا را پذیرفت میرزا محمد علی حاج سیاح (معروف به حاجی سیاح) بود که در جنبش مشروطه ایران نیز شرکت داشت.
مهاجرت اقلیت‌های مذهبی
براساس «برنامه لوتنبرگ برای ایرانی‌ها» که در سال ۱۹۹۰ در کنگره ایالات متحده آمریکا تصویب شد، اتریش به عنوان مسیری برای عبور مردم یهودی، مسیحی و بهایی ایران به آمریکا عمل می‌کند.
ایرانیان در عرصه سیاست آمریکا
برخی ایرانیان آمریکایی در مقام‌های سیاسی مهمی مانند معاونت وزیر در دولت ایالات متحده هم خدمت نموده‌اند. در حال حاضر، ارشدترین سیاست‌مداران ایرانی‌تبار در آمریکا عبارتند از:
سیروس حبیب، معاون فرماندار ایالت واشینگتن
گلی عامری، از ایالت اورگن
جمشید دلشاد، شهردار بورلی هیلز در کالیفرنیا از سال ۲۰۰۳ تا کنون
ناتاشا کامرانی، معاون دوم در سازمان آموزش پرورش در تگزاس
فرید جواندل، عضو ارشد شورای شهر آلبانی، کالیفرنیا
راس میرکریمی، عضو هیئت ناظر در شورای شهر سان فرانسیسکو
سوزان اعتضادی، قاضی ارشد دیوان عالی ایالات متحده آمریکا در شهرستان سن ماتئو، کالیفرنیا
شیلا مشکین هنسون، قاضی ارشد دیوان عالی ایالات متحده آمریکا در شهرستان اورنج در کالیفرنیا
تامیلا ابراهیمی، قاضی ارشد دیوان عالی ایالات متحده آمریکا در سن دیگو(انتصاب توسط فرماندار کالیفرنیا)
ولی‌رضا نصر، مشاور ارشد ریچارد هولبروک در کابینه باراک اوباما
زهرا کارینشاک، سناتور دموکرات از ناحیه ۴۸ در مجلس ایالت جورجیا
با این حال ایرانیان آمریکا هنوز دارای یک اتحادیه یا انجمن واحد و منسجم در صحنه سیاست در واشینگتن نیستند. بسیاری خلأ حضور ایرانیان، در صحنه سیاسی آمریکا را بخاطر کشمکش‌های داخلی و چنددستگی درونی بین خود ایرانیان دانسته‌اند.
توزیع جغرافیایی
توزیع درصدی جمعیت ایرانیان آمریکا
بالای ۴۹% کل جمعیت ایرانیان (کالیفرنیا)
۶%-۹% کل جمعیت ایرانیان (تگزاس، نیویورک و حومه، ویرجینیا و مریلند)
۲%-۵% کل جمعیت ایرانیان (فلوریدا، کارولینای شمالی، ماساچوست، کلرادو، آریزونا)
کمتر از ۱% اما باز قابل توجه
از نظر توزیع جغرافیایی، نیمی از کل ایرانیان مقیم آمریکا در کالیفرنیا متمرکز شده‌اند. در این میان تهرانجلس دارای شهرت همگانی در میان ایرانیان است. با این حال گروه‌های بسیار بزرگی از ایرانیان آمریکایی نیز در ایالت نیویورک، شهرهای مختلف تگزاس، و مناطق همجوار واشینگتن دی سی در ویرجینیا و مریلند، و نیز در شهرهای سیاتل و آتلانتا قرار دارند و تقریباً هر دانشگاه بزرگ آمریکایی یک باشگاه دانشجویی یا انجمن ایرانی یا فارسی زبان دارد.
گاه نیز دیده شده که برخی زیرگروه‌های خاص مذهبی یا اقوام معینی در برخی شهرها در تعداد بیشتری متمرکز شده‌اند. به‌طور نمونه، شهر نشویل در تنسی دارای جمعیت بالایی (نزدیک به ۸۰۰۰ نفر) کُرد (و در واقع بیشترین تمرکز جمعیتی کردها در میان شهرهای آمریکا) است. و یا می‌توان از باپتیست های ایرانی مقیم دالاس نام برد و یا ایرانیان یهودی در بورلی هیلز یا نیویورک. و نیز در سال‌های اخیر، مندائیان زیادی در شهر سن آنتونیو در تگزاس اقامت داده شده‌اند.
ایرانیان کالیفرنیا
ایرانیان اغلب به جهت خوش آب و هوا بودن و تشابه اقلیمی کالیفرنیا به ایران جذب این ایالت می‌شوند. حتی هوای آلوده و ترافیک سرسام آور کلانشهر لس آنجلس بی شباهت به تهران نیست. اکثر ایرانیان این ایالت در جنوب کالیفرنیا، یعنی درون و حول و اطراف لس آنجلس بزرگ اسکان دارند. اما جمعیت قابل توجهی ایرانی نیز در شمال کالیفرنیا در سان فرانسیسکو و سن حوزه قرار دارند. دسته اخیر بیشتر جذب صنایع پیشرفته و مشاغل فناوری در دره سیلیکون و دانشگاه‌های مرغوب این مناطق می‌شوند. اما ایرانیان در تقریباً تمامی شهرهای کالیفرنیا حضور دارند. به‌طور نمونه فرزنو به تنهایی نزدیک به ۳۰۰۰ ایرانی ساکن دارد. همینطور ساکرامنتو و سن دیگو که تعداد بیشتری ایرانی در خود جای داده اند.
ایرانیان تگزاس
تگزاس همچنین دارای جمعیت زیادی فارسی‌زبان و ایرانی‌تبار (افعان، ارامنه، اکراد، آذری، و غیره) است. تعداد ایرانیان تگزاس به قدریست که یک کتاب هم در مورد آن چاپ شده است. از ناموران کنونی و یا سابق این گروه می‌توان مهرنوش (خواننده)، سوزان روشن، هوشنگ انصاری، انوشه انصاری، شان دایوری، ایمان حاجی هاشمی و فریناز کوشانفر را نام برد. بسیاری از اینان همانند امید کوکبی، مصطفی چمران، کمال خرازی، و ابراهیم یزدی نیز از دانشگاهیان مقیم یا دانش آموختگان این ایالت بوده‌اند. حتی رضا پهلوی نیر در پایگاه نیروی هوایی ریس (Reese Air Force Base) در لاباک دوره گذراند. اما بیشتر این افراد مقیم هیوستون بوده اند، جایی که بیست و پنج سال پیش (یعنی در سال ۱۹۹۴) حدود ۵۰٬۰۰۰ نفر ایرانی ساکن بودند. در سال ۲۰۰۶ شهردار هیوستون از فیلم Omar Khayam: The Keeper (به کارگردانی کیوان مشایخ ساکن این شهر) رسماً تقدیر بعمل آورد. در عرصه فرهنگی و philanthropy نمایشگاه آثار هنرهای اسلامی موزه هنرهای عالی هیوستون توسط چند خانواده ایرانی حمایت مالی میشود. در این میان افرادی همانند هوشنگ انصاری از بنیانگذاران و حامی مالی مؤسسه جیمز بیکر در دانشگاه رایس بوده‌اند، خانواده ایشان از بزرگترین حامیان حزب جمهوریخواه آمریکا در ایالت تگزاس بوده اند. به ویژه اینکه با خانواده جرج بوش (بخصوص بوشِ پدر) روابط نردیکی داشته اند. و دیگر اینکه جشنواره فیلم ایرانی موزه هنرهای عالی هیوستون نزدیک به سی سال است که برگزار می شود.
از سوی دیگر در شمال تگزاس امروزه گفته میشود افزون بر ۳۰٬۰۰۰ ایرانی فارسی زبان در شهر دالاس (بدون احتساب مناطق حومه) سکونت دارند. این تعداد به غیر از ارامنه ،اکراد، افغان، آذری، و دیگر اقوام ایرانیست که خود در تعداد انبوه در دالاس حضور دارند. به‌طور نمونه خبرنامه هفتگی «شهروند دالاس» به‌صورت رایگان از سال ۱۳۷۸ تا کنون به‌طور مرتب منتشر میشود و نفوذ و اقتدار ایرانیان این ایالت به قدریست که در آوریل ۲۰۱۹ وزیر امور خارجه آمریکا مایک پومپئو پشت درهای بسته با افراد سرشناس جامعه ایرانیان آمریکا در دالاس دیدار و گفتگو کرد.
از آنجایی که هیل کانتری تگزاس بی شباهت به مناطق خوش آب و هوای زاگرس و خوزستان نیست، آستین و سن آنتونیو (هر کدام لااقل با بیش از ۳۰۰۰ ایرانی به‌طور تخمین) تعداد زیادی مهاجر خوزستانی و شیرازی به خود جذب کرده. ایرانیان شهرهای آستین و هیوستون از دیرباز (یعنی حتی قبل از انقلاب) جذب مشاغل شرکت‌های بزرگ نفتی و تجاری و صنایع پیشرفته فناوری پزشکی در آستین و هیوسون می‌شده‌اند. دانشگاه تگزاس در آستین و تگزاس ای اند ام حتی در سالیان پس از انقلاب ایران از بزرگترین مراکز دانشگاهی برای تحصیلات تکمیلی ایرانیان مهاجر بوده است. شهر سن انتونیو یکی از بزرگترین مراکز تعلیم پرسنل نیروی هوایی شاهنشاهی ایران بود و خلبانان ایرانی زیادی در پایگاه نیروی هوایی لاکلند دوره دیدند. در زمان انقلاب سال ۵۷، محمدرضاشاه پهلوی بهمراه همسرش فرح پهلوی در نوامبر سال ۱۹۷۹ پس از ترک ایران، در این شهر بمدت ۲ هفته اقامت داشتند و از تجهیزات پزشکی یکی از مراکز درمانی نیروی هوایی این شهر بنام مرکز پزشکی ویلفورد هال جهت بهبودی حال شاه بهره جستند.
موفقیت
ایرانیان مقیم آمریکا، از تحصیلکرده‌ترین گروه های نژادی در کشور آمریکا محسوب می‌شوند.
بر طبق یکی از پژوهش‌های مؤسسه فناوری ماساچوست، این گروه مهاجر ۵۰٪ بالاتر از حد میانگین جامعه در ایالات متحده درآمد کسب می‌کنند و از گروه‌های موفق جامعه آمریکا محسوب می‌گردند. بگفته برخی منابع، سهم ایرانیان در اقتصاد ایالات متحده ۴۰۰ میلیارد دلار است.
بر طبق اداره آمار آمریکا در سرشماری سال ۲۰۰۰، نزدیک به ۲۷٪ ایرانیان آمریکایی دارای مدرک کارشناسی ارشد به بالا بودند که این میزان در میان گروه‌های مهاجر آمریکایی دارای رتبه نخست است. بیش از ۵۶٪ ایرانیان مقیم آمریکا دارای مدرک کارشناسی هستند که در میان ۶۷ گروه مهاجر آمریکا دارای رتبه دوم است. اما از طرفی نیز بر طبق گزارشی دیگر، تعداد دانشجویان ایرانی در مقاطع پیشرفته دانشگاهی در سال‌های اخیر سیر نزولی داشته‌است.
حضور فعال در جامعه
کتابخانه عمومی شهرستان فرزنو بقدری بازدید کننده فارسی زبان دارد که کتابخانه مجهز به مخزن ویژه زبان فارسی می‌باشد.
مشاهیر
به غیر از مشاهیر ایرانیان-آمریکایی همانند سهیلا وحدتی، پیر امیدیار، بیژن پاکزاد، فیروز نادری، لطفی زاده، شهره آغداشلو، آندره آغاسی، علی جوان، کامشاد کوشان، سینا تمدن (Apple computers)، امید کردستانی، رودابه بختیار (CNN)، کریستین امان‌پور، کاترین بل (بازیگر)، مریم میرزاخانی و انوشه انصاری که شناخته شده همگان در امواج خبری بوده‌اند، بسیاری از ایرانیان آمریکا در سطوح شهری و در محل زندگی خود حضوری بسیار فعال داشته‌اند.
سینما
در زمینه صنعت نمایش و فیلمسازی نیز می‌توان از داریوش خنجی مدیر فیلم‌برداری بسیاری از فیلم‌های موفق سینمای هالیوود، امیر مکری مدیر فیلم‌برداری تبدیل‌شوندگان: نیمه تاریک ماه، فرهاد صفی‌نیا فیلم‌نامه‌نویس و رامین جوادی آهنگساز معروف هالیوود و آهنگساز سریال‌های فرار از زندان، بازی تاج و تخت و باب یاری تهیه‌کننده سینمای هالیوود و مالک چهار شرکت تولید فیلم در کشور آمریکا نام برد.
شهردار هیوستون به افتخار فیلم میراث‌دار: افسانه عمر خیام ساخته کیوان مشایخ اهل هیوستون، ۲۶ ژوئن ۲۰۰۵ را روز میراث‌دار (Keeper Day) نامید.
اهدائیات
به‌طور نمونه، در سال ۲۰۰۶ در تگزاس، گیتی و علی صابریون مقیم شهر هیوستون ۱۰ میلیون دلار آمریکا به مرکز سرطان ام. دی. اندرسون دانشگاه تگزاس اهدا نمودند.
در سال ۲۰۰۴، هوشنگ انصاری و شهلا انصاری با اهدای ۱۵ میلیون دلار، مرکز پژوهش‌های یاخته بنیادی را در دانشگاه کرنل تأسیس نمودند.
در لس آنجلس دانشگاه کالیفرنیای جنوبی نیز در سال ۲۰۰۷ دریافت‌کننده اهدای ۱۷ میلیون دلاری یک مهندس ایرانی بود.
دانشگاه کالیفرنیا، ارواین هدیه‌ای ۳۰ میلیون دلاری از یک مرد ایرانی به نام «معراج» دریافت نمود.
در سانفرانسیسکو، دانشگاه ایالتی سان فرانسیسکو بزرگترین هدیه خود را از یک زوج دیگر ایرانی بنام ندا و مانی مشعوف به مبلغ ۱۰ میلیون دلار دریافت کرد.
بیمارستان Swedish Covenant Hospital در شیکاگو دریافت‌کننده هدیه ۴ میلیون دلاری از یک ایرانی خیّر دیگر بود.
دانشگاه ایالتی پورتلند حتی به پاس هدیه ۸ میلیون دلاری دکترفریبرز مسیح، دانشکده مهندسی خود را به نام او تغییر داد.
